Met de integratie van de computer in de werkomgeving, en nu ook in de leefomgeving, is een duidelijke trend waarneembaar om de computer steeds meer functies over te laten nemen die een aantal jaren geleden nog werden verzorgd door een verzameling zelfstandige apparaten.

Zo ook bij de produktie van muziek. Nog niet zo lang geleden behoorde een bonte verzameling van losse apparaten, zoals sequencers, samplers, synthesizers, mixers, effect processors en multi-track recorders, tot de noodzakelijke inventaris van iedere muziekproducent. Nu steeds meer van de functionaliteit van deze apparaten beschikbaar komt op het alles-in-één apparaat, de multimedia computer, tegen steeds acceptabelere prijzen, komt de digitale studio eindelijk in het bereik van de gewone thuisgebruiker.

De MIDI recording software heeft al enkele jaren geleden de rol van de externe sequencer definitief overgenomen. Op dit moment wordt echter door de producenten van alle grote sequencer programma’s de nieuwe generatie sequencers gelanceerd. Deze kunnen naast MIDI ook met audio overweg. Dit betekent onder meer dat het nu tevens mogelijk wordt om bijvoorbeeld zangpartijen en geluidsfragmenten te integreren met de MIDI muziek binnen één programma. De computer verandert kortom in een digitale muziek studio! PCM bekeek Cubasis Audio om dit eens met eigen ogen te aanschouwen.

Niet alles is MIDI wat er klinkt. Denk bijvoorbeeld eens aan het produceren van mixen, zoals jingles en sound-tracks; hier is in principe alleen een verzameling geluiden voor nodig. Tot voor kort bovendien ook een multi-track mixer. Bij gebrek aan een dergelijk apparaat en uit pure nieuwsgierigheid ging PCM eens knippen en plakken met Quartz Audio.


Cubasis Audio 1.0

Cubasis Audio is een gebruikersvriendelijke digitale muziek studio waarin volledige muzikale stukken geproduceerd kunnen worden. De makers van Cubasis Audio, Steinberg, omschrijven hun produkt zelf als een MIDI recorder en audio recorder in één.

Bij het openen van het pakket valt het oog direct op de Copy Protection Key. Deze dient in de parallelle poort van de PC gestoken te worden voordat er met Cubasis Audio gewerkt kan worden.

De meegeleverde documentatie bestaat uit twee bondige handleidingen. De ene beslaat het werken met MIDI, de andere het omgaan met audio. Een aanzienlijk deel wordt in beslag genomen door een complete beschrijving van het Cubasis Audio installatieproces, vanaf een kale computer via het installeren van de geluidskaart tot het opstarten van Cubasis Audio. De kans dat het installeren volledig in het honderd loopt, is hiermee hopelijk een stuk kleiner geworden. Helaas betekent dit niet dat de geleverde documentatie als geheel door de beugel kan, want de online-documentatie ontbreekt volledig! Geen Help menu, niets. Gelukkig zal uit het vervolg van dit stuk blijken dat met deze pijnlijke constatering één van de slechts twee serieuze minpunten de revue is gepasseerd.

Overzicht

Het sterkste punt van Cubasis Audio is zonder twijfel de multitasking ondersteuning. Vrijwel alle procedures kunnen uitgevoerd worden terwijl de muziek tegelijkertijd afgespeeld wordt. Eénmaal hier aan wennen betekent niet meer uit de voeten kunnen met sequencers die deze functionaliteit missen. Zo eenvoudig is dat.

In Cubasis Audio wordt ieder opname, of het nu MIDI of audio betreft, opgeslagen in een part. Dit is het kleinste element waarmee gewe rkt wordt. Een part bevindt zich altijd op één van de maximaal 64 tracks, verzamelingen van parts. De gemaakte tracks kunnen gearrangeerd worden in een Arrange Window. Hiervan kunnen er maximaal 16 tegelijkertijd open zijn. De Arrange Windows kunnen tenslotte als één song bewaard worden.

Het Arrange Window bestaat uit twee delen die gescheiden worden door een horizontaal verschuifbare lijn. Aan de linkerkant hiervan is de Track List te zien waar de muzieksporen opgesomd staan. Rechts bevindt zich het Part Display waarin alle opgenomen stukjes als blokken gerepresenteerd zijn. Op en tussen deze parts kunnen intuïtief operaties als knippen, plakken en verplaatsen visueel worden uitgevoerd. Deze Cubasis gebruikersinterface bestaat reeds jaren en nog steeds is het een fenomeen in MIDI land.

Overigens is er nog wel ruimte voor enkele verbeteringen. Zo heeft Cubasis Audio nog geen toolbar om bijvoorbeeld de verschillende editors snel te kunnen openen. Ook gedragen de pop-up menu’s zich op een Windows-vreemde manier. Ronduit slordig is het feit dat de hoofdmenu’s niet met het toetsenbord bereikt kunnen worden. Tenslotte is de schermopbouw nogal traag.

Bediening

Zoals de meeste sequencer programma’s heeft ook Cubasis Audio een bedieningsvenster met knoppen voor het afspelen, spoelen en opnemen van muziek, de Transport Bar. Hier kunnen ook de begin- en eindpositie van het huidige werkgebied worden gedefinieerd. Natuurlijk ontbreekt ook de huidige positie in de muziek niet. Dit bedieningsvenster bevindt zich bovendien altijd vó ó r de andere vensters, zodat het altijd zichtbaar is. Kortom, de Transport Bar is het hart van Cubasis Audio.

Met de rechtermuis knop kan de toolbox worden geopend. Dit is een contextgevoelig menu met iconen dat snelverbindingen biedt naar standaard acties, zoals het invoegen en bewerken van noten. De inhoud van dit contextgevoelig menu kan natuurlijk per venster verschillen.

De Inspector kan geopend worden door op het minuscule icoontje te klikken dat net te zien is linksonder in het Arrange Window. Het bevat een aantal globale gegevens over de geselecteerde track, zoals de gebruikte geluidsbank, volume en transpositie waarde. Aangezien dit gegevens zijn die enkel van toepassing zijn op MIDI tracks en dus niet op audio tracks, zijn deze gegevens niet als kolommen in het Arrange Window opgenomen. Voor audio tracks bevat de Inspector dus andere waarden, zoals bijvoorbeeld de bestandsnaam van de gebruikte sample. De gegevens die in de Inspector veranderd worden, gelden altijd voor alle parts op de actieve track. Aangezien deze instellingen real-time worden uitgevoerd, hoeft de inhoud zelf van de parts dus niet worden aangepast. Dit kan uitermate handig zijn in veel gevallen, hoewel dit mes natuurlijk wel aan twee kanten snijdt: WYSINWYG. Dat de makers van Cubasis Audio zelfs tegen deze mogelijke verwarring een oplossing bieden met de Freeze Play Parameters functie die de Inspector gegevens verwerkt in de MIDI data zelf, is nu één van die ogenschijnlijk kleine details die aantonen dat Cubasis Audio een volwassen produkt is.

Bewerking

In Cubasis Audio kunnen MIDI tracks in verschillende editors worden bewerkt. De editors ‘voor het dagelijks gebruik’ zi jn de Key Editor, de Score Editor en de List Editor. Voor deze editors geldt dat de muziek voornamelijk via de toolbox met de muis bewerkt dient te worden, waarbij handelingen vaak versneld kunnen worden door daarnaast ook sneltoetsen te gebruiken.

De Key Editor laat de muziek zien op een pianorol-achtige manier. Het venster bevat een piano klavier aan de linkerkant van het venster dat de toonhoogte weergeeft. De vertikale positie representeert het moment in de tijd van een muzikale gebeurtenis. Bovendien is het onderste deel van het venster gereserveerd voor een grafische weergave van één van de andere toonparameters zoals bijvoorbeeld het volume.

De List Editor laat als enige editor alle MIDI gegevens chronologisch zien en is hierom dan ook het Cubasis Walhalla voor de ware getalstovenaar. Het venster bestaat uit drie delen. Aan de linkerkant bevindt zich de lijst van MIDI gegevens met kolommen voor onder andere de positie, lengte en type van een MIDI gebeurtenis. Hiernaast is de grafische weergave te zien van de gegevens in een rooster waarin de posities zijn afgezet tegen de tijdsspannen van de gebeurtenissen. Aan de rechterkant is een smalle strook gereserveerd voor een lijngrafiek waarmee de waarden van de gebeurtenissen grafisch kunnen worden gewijzigd.

De Score Editor laat de muziek zien in standaard notenschrift. De editor bevat gelukkig enkele functies om de notatie aan te passen zonder dat de muziek zelf wordt gewijzigd, zoals enharmonisatie en transpositie. Verwacht echter niet een sequencer programma aan te treffen dat bovendien serieuze notatiemogelijkheden bevat. Dit geldt overigens voor alle sequencer programma’s en dat zal ook nog wel een hele tijd zo blijven.

Voor het bieden van een extra perspectief op de muziek en het aanbrengen van begeleidende teksten en kleine muzikale wijzigingen voldoet de Score Editor echter in de meeste gevallen wel. In het vierd e PCM nummer van 1995 heeft u overigens al kunnen lezen over speciaal ontwikkelde programmatuur voor het publiceren van muziek.

Cubasis Audio beschikt ook nog over een Mastertrack Editor. Dit is een speciale track waarop maatveranderingen en tempowijzigingen overzichtelijk kunnen worden gedefinieerd.

Tenslotte is er de GM/GS/XG Editor. Het openen van deze editor met verhullende naam brengt een mengpaneel naar voren met volume schuiven, balans knoppen en dergelijke waarmee de MIDI informatiestroom kan worden beïnvloed. Deze laatste twee editors kunnen het best beschouwd worden als meta-editors. Hier aangebrachte wijzigingen beïnvloeden namelijk het gehele stuk.

Audio

In het Arrange Window kan voor een deel op dezelfde manier met audio tracks en audio parts gewerkt worden als met MIDI tracks. Bij het verplaatsen, knippen en plakken van parts blijft het transparant voor de gebruiker of het MIDI of audio betreft, wat natuurlijk prachtig is. Helaas is het uit met deze transparantie zodra gepoogd wordt een geluidsbestand te bewerken. Dit is namelijk, afgezien van de normaliseer- en omkeringsfunctie, eenvoudigweg niet mogelijk vanuit Cubasis Audio, hoewel het de makers waarschijnlijk helemaal niet veel moeite zou hebben gekost om een door de gebruiker in te stellen externe geluidseditor op te laten starten. Hier heeft Cubasis Audio duidelijk een kans laten liggen.

Afhankelijk van de snelheid van de computer en de harde schijf kan van maximaal vier verschillende audio kanalen gebruikt worden gemaakt; natuurlijk kunnen wel meer dan vier audio tracks gebruikt worden. De geluidskwaliteit is per song in te stellen op 44, 22 of 11 kHz. Écht leuk wordt het natuurlijk wanneer de geluidskaart het gelijktijdig opnemen en afspelen van bestanden ondersteunt... Voilà, een complete digitale opname studio!

Het beheer van de gebruikte geluidsbestanden vindt plaats in de Audio Pool waarin per bestand bovendien de eventuele onderverdeling in segmenten te zien is. Segmenten zijn sectiemarkeringen binnen een geluidsbestand waarmee onder meer het intuïtieve knippen, kopiëren en plakken van audio parts en tracks mogelijk gemaakt wordt. Ook is het mogelijk om een segment van de Audio Pool naar het Arrange Window te slepen. Verder bevat dit venster de benodigde functies om de segmenten te beheren, zoals het bewaren, laden en bijwerken van de Audio Pool.

Opwaardering

Cubasis Audio is het eindstation in de Cubasis produktlijn die bedoeld is voor thuisgebruikers. Er is echter ook nog een Cubase produktlijn voor meereisende professionals. Het topprodukt is Cubase Audio en bevat onder meer wèl de in Cubasis Audio missende bewerkingsmogelijkheden. Het eventueel opwaarderen levert enkel een financieel probleem op; voor Cubase Audio moet namelijk Fxxxx,- worden opgehoest.

Conclusie

Het ontbreken van online-documentatie is onacceptabel, de multitasking ondersteuning is echter weer fantastisch. Ook met de gebruikersvriendelijkheid is over het algemeen zeer goed gesteld, al zou een volledige conformering aan de Windows standaard deze nog wel kunnen vergroten. Verder zijn de editors krachtig en eenvoudig in het gebruik. Tenslotte is de audio functionaliteit erg goed verweven met de MIDI functionaliteit, alleen is er binnen Cubasis Audio geen editor voorhanden om de geluiden te bewerken.

Al met al krijg je van Cubasis Audio for Windows toch zeer snel een warm gevoel van binnen.

Gegeven s

Produkt: Cubasis Audio 1.0.
Producent: Steinberg.
Toepassing: Digitale muziek produktie.
Minimale systeemeisen: 486 DX50, 8 MB RAM, Windows 3.1, geluidskaart met Windows stuurprogrammatuur, VGA monitor, snelle harde schijf.
Prijs: F399,-
Leverancier: BMI (070-3202425).

Afbeeldingen



Quartz Audio 1.06

Quartz Audio is een complete digitale audio studio waarmee vrij eenvoudig complexe geluidsmixen zoals sound tracks en jingles gemaakt kunnen worden. De makers van Quartz Audio, CANAM Computers, vergelijken het programma dan ook terecht met een multi-track mixer, maar dan zonder magnetische tape en schaar.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld Cubasis Audio is Quartz Audio géén geëvolueerde MIDI sequencer, maar richt het zich volledig op het maken van geluidsmixen die onder meer bewaard kunnen worden als standaard Wave bestanden. Wel kunnen mixen vanuit Quartz Audio gesynchroniseerd worden met MIDI bestanden via Quartz Multimedia Engine, het MIDI sequencer programma van CANAM.

Oo k is Quartz Audio géén Wave Editor; de bewerkingsmogelijkheden die het bevat zijn enkel gericht op het optimaal kunnen produceren van geluidsmixen. De originele geluiden worden in geen geval gewijzigd. Kortom, een multi-track mixer pur sang.

Quartz Audio wordt geleverd met een dunne handleiding die vrij redelijk als naslagwerk kan dienen. De Help functie is echter uitstekend. Tenminste, zodra een enkele slordigheid is overwonnen, want het moeten wijzigen van de naam van het Help bestand kun je toch niet echt netjes noemen! Tenslotte wordt bijzonder snel duidelijk wat de sneltoets is voor het terugspoelen binnen een mix: dat is namelijk F1... Jammer, want de on-line documentatie is verder werkelijk uitstekend.

Overzicht

Het werkgebied van Quartz Audio is opgesplitst in drie delen. Het bovenste gebied is gereserveerd voor het Elements Window, het onderste deel wordt ingenomen door het Mixing Grid. Deze twee afdelingen worden gescheiden door het Control Window.

In de handleiding worden deze gebieden vensters genoemd, maar het lijkt echter nog het meest op één grote dialoogbox: de verschillende onderdelen kunnen bijvoorbeeld niet anders geplaatst worden. Eén gevolg van deze statische schermindeling is dat het hierdoor noodzakelijk wordt om bij een schermresolutie van minimaal 800 bij 600 pixels te werken. Het zou de gebruikersvriendelijkheid ten goede komen indien Quartz Audio wèrkelijk gebruik zou maken van vensters.

Aan de basis van iedere mix staan natuurlijk de geluidsbestanden. Deze moeten opgeslagen zijn in het ongecomprimeerde PCM Wave formaat. Quartz Audio creëert achter de schermen een alias, een tijdelijke werkkopie, voor ieder geluidsbestand waarvan de sampling frequentie ongelijk is aan 44 kHz, zodat binnen Quartz Audio alle geluiden op dezelfde manier behandeld kunnen worden. Een mogelijk nadeel hierva n is natuurlijk dat het openen van een mix hierdoor wat langer kan gaan duren. Bovendien kan het tijdelijk ook flink wat voller worden op de harde schijf.

Binnen Quartz Audio wordt gesproken van elementen en mixen. Een element is dàt deel van een geluidsbestand dat geselecteerd is in het Elements Window en daarna in het Mixing Grid is vastgelegd. Een mix wordt weer gevormd door een verzameling van deze elementen.

Elementen

Allereerst moet natuurlijk een aantal geluidsbestanden worden gedefinieerd voordat het mixfestijn kan beginnen. Hierna kunnen elementen gecreëerd en bewerkt worden in het Edit Elements Window. Het bewerken kan vanuit drie verschillende perspectieven worden uitgevoerd. Zo is er natuurlijk de mogelijkheid om een deel van het geluid via de golfvorm te selecteren, zoals gebruikelijk bij de meeste geluidsweergave editors.

Het is echter ook mogelijk om zowel het volume verloop als de balans ontwikkeling direct te bewerken door het visueel instellen van inflectiepunten. Deze punten kunnen gezien worden als de begin -en eindmarkering binnen een geluid, zodat dit in drie fasen wordt opgedeeld. Voor iedere fase van het geluid kan dan vervolgens eenvoudig een lineair verloop worden aangegeven. In afbeelding 1 is in het Edit Window een voorbeeld te zien van een bewerkt volume verloop om een fade-in en fade-out te creëren.

Een overzicht van de posities en geluidsbronnen van de gebruikte elementen in de mix kan verkregen worden in het List Elements Window dat verschijnt op de plaats van het Edit Elements Window. Het bevat tevens de benodigde sorteerfuncties. Met het selecteren van een element in het List Window wordt tevens dit element in het hieronder gesitueerde Mixing Grid geselecteerd. Handig!

Mixen

Een element kan worden opgenomen in de mix via één muisklik met de Insert Tool op de gewenste locatie in het Mixing Grid. Met de Multiple Insert Tool kunnen standaard effecten zoals galm worden gesimuleerd door het element op bepaalde manieren te herhalen. Het achteraf bijwerken of verplaatsen van elementen is geen probleem dankzij gereedschappen als de Edit Tool en de Move Tool.

Zoals iedere muzikale applicatie heeft ook Quartz Audio vertrouwde cassetterecorder knoppen voor de virtuele bandverplaatsing. Helaas laat het stoppen van het afspelen van een mix vaak enkele seconden op zich wachten.

Na een druk op de opname knop verschijnt het Record Window. Hier kunnen geluiden in Wave formaat opgenomen en toegevoegd worden aan de lijst bronbestanden voor de mix, zodat ze in het Edit Window kunnen worden bewerkt en uiteindelijk kunnen worden toegevoegd aan het Mixing Grid.

In Quartz Audio bestaat het Mixing Grid uit acht virtuele sporen. Het aantal elementen dat op een spoor geplaatst kan worden is in principe onbeperkt, aangezien elementen mogen overlappen.

Wanneer op een gegeven moment een deel van de mix of de gehele mix naar tevredenheid is afgerond, biedt Quartz Audio twee mogelijkheden om de huisvlijt te vereeuwigen, namelijk remixen en exporteren.

Remixen in Quartz Audio is het geavanceerde digitale equivalent van het zogenaamde pingpongen bij analoge multi-track recorders. Alle elementen op de gebruikte sporen in de mix worden samen gevoegd tot één element op één spoor in een nieuwe mix, zodat er weer zeven sporen vrij zijn. Het nieuwe, samengestelde element in de remix bestaat uit één enkel Wave bestand. Het aanmaken van een Wave bestand uit een mix kan overigens ook apart worden uitgevoerd door het, eventueel gecomprimeerd, te exporteren.

Opwaardering

Mocht Quartz Audio achteraf niet alle benodigde functionaliteit blijken te bevatten, dan bestaat er de mogelijkheid om het programma op te waarderen naar Quartz Audio Pro. Dit topmodel beschikt onder meer over 128 sporen, directe mixbewerkingsmogelijkheden, ondersteuning voor externe effect processors per spoor en een eigen Windows MIDI stuurprogramma. Dit laatste betekent onder andere dat Quartz Audio Pro gesynchroniseerd kan worden met iedere volwaardige sequencer.

Voor al dit extra fraais moet echter wel vijf keer zo diep in de buidel worden getast...

Conclusie

Voor het produceren van jingles, sound tracks en andere geluidsmixen ben je met Quartz Audio op het juiste adres. Alles is aanwezig om op redelijk eenvoudige wijze uit bestaande geluiden nieuwe muziek te maken. Dit alles is mogelijk zonder dat de brongeluiden zelf gewijzigd worden. Quartz Audio is dus géén Wave editor en géén MIDI sequencer, maar des te meer mixer.

Gegevens

Produkt: Quartz Audio 1.06.
Producent: CANAM Computers.
Toepassing: Digitale audio produktie.
Minimale systeemeisen: 486 DX33, 4 Mb RAM, Windows 3.1, DOS 4.0, geluidskaart met Windows stuurprogrammatuur (16 bits stereo, 44 Khz), muis, VGA monitor.
Prijs: F299,-
Leverancier: Amazing Enterprises (070-3677766).

Afbeeldingen



Samenvatting

Ook voor het creëren, produceren en mixen van muziek blijkt de multimedia computer zeer geschikt te zijn voor de thuisgebruiker. Aan de ene kant neemt de beschikbaar komende functionaliteit nog ieder jaar significant toe, terwijl aan de andere kant de aanschafkosten steeds lager worden. Afhankelijk van de gewenste muziek produktiemethode kan met Cubasis Audio of Quartz Audio iedere huiskamer tegen een zeer schappelijke prijs getransformeerd worden tot een digitale studio voor muziekprodukties van formaat.